Ριζικές αλλαγές στη φορολογία ελεύθερων επαγγελματιών

Ριζικές ανατροπές στο καθεστώς φορολόγησης των εισοδημάτων ενός εκατομμυρίου μικρομεσαίων επιχειρηματιών και ελεύθερων επαγγελματιών εισηγείται στην κυβέρνηση το Ινστιτούτο Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) στη μελέτη που ανέλαβε να καταρτίσει κατόπιν ανάθεσης από το υπουργείο Οικονομικών.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το νέο καθεστώς φορολογίας εισοδήματος των ατομικών επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών που προτείνει το ΙΟΒΕ είναι απλούστερο και ευνοϊκότερο από αυτό που ισχύει σήμερα, αλλά υποχρεώνει όλους αυτούς τους φορολογούμενους να δηλώνουν τα πραγματικά εισοδήματα που αποκομίζουν από τις δραστηριότητές τους. Συγκεκριμένα, το νέο σύστημα προβλέπει:

1. Εφαρμογή μιας ξεχωριστής, ανεξάρτητης (αυτοτελούς) κλίμακας φορολόγησης των καθαρών κερδών από την ατομική άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, στην οποία ο ελάχιστος φορολογικός συντελεστής, για τα ετήσια εισοδήματα μέχρι 10.000 ευρώ, ανέρχεται σε 15% ή σε 20%, δηλαδή είναι αυξημένος σημαντικά σε σχέση με το 9% που ισχύει σήμερα. Η κλίμακα αυτή προτείνεται να περιλαμβάνει ακόμη έναν ή δύο το πολύ επιπλέον συντελεστές φόρου, για τα μεσαία και τα υψηλά εισοδήματα. Αν υιοθετηθεί η λύση του ενός ακόμη συντελεστή, αυτός θα πρέπει να ανέρχεται σε 20% ή 25% (ανάλογα με το ύψος του χαμηλού συντελεστή), ενώ εάν υιοθετηθεί η επιλογή των δύο επιπλέον συντελεστών αυτοί θα πρέπει να διαμορφωθούν στα επίπεδα μεταξύ του 20% και του 30% το πολύ, δηλαδή σε επίπεδα σημαντικά χαμηλότερα από αυτά του 22%-44% που ισχύουν σήμερα. Η αυτοτελής φορολόγηση των εισοδημάτων από ατομικώς ασκούμενες επιχειρήσεις ή από ατομικώς ασκούμενα ελευθέρια επαγγέλματα, βάσει της παραπάνω κλίμακας, θα έχει ως συνέπεια τα εισοδήματα αυτά να μη συναθροίζονται και να μη φορολογούνται ενιαία σε μια κλίμακα, μαζί με τυχόν εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις, όπως γίνεται σήμερα. Δηλαδή από την εφαρμογή της θα ωφεληθούν κυρίως όχι μόνο όσοι επιχειρηματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες με ατομικές επιχειρήσεις δηλώνουν μεσαίου ή υψηλού επιπέδου εισοδήματα αλλά και όσοι δηλώνουν ταυτόχρονα και εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις.

2. Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος των 400-650 ευρώ, το οποίο επιβάλλεται κάθε χρόνο, για την εκάστοτε προηγούμενη φορολογική χρήση, ανεξαρτήτως του εάν ο φορολογούμενος επιχειρηματίας ή ελεύθερος επαγγελματίες έχει δηλώσει κέρδη ή ζημίες. Το προτεινόμενο αυτό μέτρο, το οποίο έχει ήδη προαναγγείλει η κυβέρνηση, θα ωφελήσει περισσότερο όσους δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα, μέχρι 10.000 ευρώ, και λιγότερο τους δηλούντες μεσαία και υψηλά εισοδήματα. Κι αυτό διότι το τέλος επιτηδεύματος ισοδυναμεί σήμερα, ενδεικτικά, με προσαύξηση του ελάχιστου συντελεστή από το 9% στο 13% – 15,5% για όσους δηλώνουν ετησίως 10.000 ευρώ ή στο 17% – 22% για όσους δηλώνουν 5.000 ευρώ ή σε ακόμη πιο υψηλά επίπεδα για όσους δηλώνουν κάτω από 5.000 ευρώ. Στην ουσία, η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος σε συνδυασμό με τη διαμόρφωση του ελάχιστου συντελεστή της φορολογικής κλίμακας στο 15% ή στο 20% θα οδηγήσει σε ίδια ή μικρότερη επιβάρυνση τους περισσότερους από όσους δηλώνουν σήμερα ετήσια εισοδήματα κάτω των 10.000 ευρώ.

3. Σταδιακή κατάργηση της υποχρεωτικής εφαρμογής των τεκμηρίων διαβίωσης για όλους τους φορολογούμενους, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που ασκούν ατομικά επιχειρηματικές δραστηριότητες και ελευθέρια επαγγέλματα. Τα τεκμήρια διαβίωσης -για τη χρήση κατοικιών, αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής, αεροσκαφών και δεξαμενών κολύμβησης- προσδιορίζουν, ουσιαστικά, ένα ελάχιστο όριο ετήσιου φορολογητέου εισοδήματος για κάθε φορολογούμενο με ατομική επιχείρηση και ουσιαστικά δεν του επιτρέπουν να δηλώσει ζημία από την άσκηση της δραστηριότητάς του. Το καθεστώς αυτό προτείνεται να καταργηθεί ώστε να λαμβάνεται υπόψη μόνον το εισόδημα που δηλώνει ο φορολογούμενος, ως βάση για τη φορολόγησή του. Σε περίπτωση δε που θα δηλώνει ζημία, αυτή να μπορεί να αναγνωρίζεται και να εκπίπτει από τα φορολογητέα κέρδη των επόμενων χρήσεων, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις εταιρείες. Τα τεκμήρια διαβίωσης προτείνεται να χρησιμοποιούνται μόνο για ελεγκτικούς σκοπούς μαζί με άλλα κριτήρια βιωσιμότητας, σε κάθε περίπτωση ατομικής επιχείρησης, που επιλέγεται για τακτικό φορολογικό έλεγχο.

4. Διεύρυνση της φορολογικής βάσης, μέσω της επιβολής της καθολικής υποχρέωσης των ατομικών επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών να πραγματοποιούν τις εισπράξεις τους από πωλήσεις αγαθών ή παροχές υπηρεσιών με ηλεκτρονικά μέσα, μέσω POS και με την υποχρεωτική χρήση πιστωτικών ή χρεωστικών ή προπληρωμένων καρτών ή ηλεκτρονικών πορτοφολιών ή άλλων μεθόδων ηλεκτρονικών πληρωμών. Τα χρηματικά ποσά που θα εισπράττονται ηλεκτρονικά θα μεταφέρονται σε ειδικούς επαγγελματικούς τραπεζικούς λογαριασμούς που θα πρέπει να τηρούν υποχρεωτικά οι ασκούντες ατομικά επιχειρηματικές δραστηριότητες και ελευθέρια επαγγέλματα.

5. Επανεξέταση των φοροαπαλλαγών που ισχύουν στη φορολογία εισοδήματος των ατομικών επιχειρήσεων. Ειδικότερα, προτείνεται να γίνει αναμόρφωση των διατάξεων για τις δαπάνες που εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων και των ελεύθερων επαγγελματιών, ώστε όσες περιπτώσεις κριθεί ότι δεν εξυπηρετούν παραγωγικούς και αναπτυξιακούς σκοπούς να καταργηθούν.

Ανάθεση μελέτης

Σημειώνεται ότι με απόφαση η οποία εκδόθηκε στις 18 Νοεμβρίου 2022 ανατέθηκε στο ΙΟΒΕ η εκπόνηση χρηματοοικονομικής μελέτης – έκθεσης με αντικείμενο τη μεταρρύθμιση του πλαισίου φορολόγησης των αυτοαπασχολουμένων (φυσικών προσώπων με επιχειρηματική δραστηριότητα) στην Ελλάδα.

Όπως αναφερόταν στην ίδια απόφαση: «Σκοπός της εν λόγω χρηματοοικονομικής μελέτης – έκθεσης είναι η επανεξέταση του φορολογικού πλαισίου της αυτοαπασχόλησης στην Ελλάδα, σε σύγκριση και με διεθνείς πρακτικές, με στόχευση την απλοποίηση και διεύρυνση της φορολογικής βάσης στη βάση ανάλογων κινήτρων. Η στόχευση αυτή κρίνεται κρίσιμη καθώς, παρά τη βελτιούμενη τάση, στην Ελλάδα καταγράφεται το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρώπη «κενό» εσόδων από ΦΠΑ. Τέλος, στη μελέτη – έκθεση θα εξεταστούν δημοσιονομικές και άλλες επιδράσεις από συγκεκριμένες αλλαγές στο πλαίσιο φορολόγησης της αυτοαπασχόλησης στην Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, η εν λόγω μελέτη – έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει:

• Περιγραφική ανάλυση του θεσμού των αυτοαπασχολουμένων στην ελληνική οικονομία (μερίδιο εργατικού δυναμικού, μερίδιο εσόδων από φορολογία εισοδήματος, μεταχείριση σε σχέση με μισθωτή απασχόληση αναφορικά με φορολογία, ασφαλιστικές εισφορές και παροχές συστήματος κοινωνικής ασφάλισης)
• Ανάλυση της δομής, των συντελεστών και των εσόδων από φόρους σε αυτοαπασχολουμένους (όπως τέλος επιτηδεύματος, φόρος εισοδήματος, προκαταβολή φόρου, διάφορες φοροαπαλλαγές) στην Ελλάδα
• Ανάδειξη διεθνών πρακτικών στη φορολογία αυτοαπασχολουμένων, συμπεριλαμβανομένων χωρών με ομοιότητες με την Ελλάδα ως προς το μέγεθος ή/και τη διάρθρωση της οικονομικής δραστηριότητας.
• Προτάσεις για αναμόρφωση του πλαισίου φορολόγησης των αυτοαπασχολουμένων στην Ελλάδα με στόχο τη διεύρυνση της φορολογικής βάσης – εκτίμηση αναμενόμενων εσόδων από ενδεικτικά σενάρια μέτρων π.χ. κίνητρα για ηλεκτρονικές πληρωμές, αλλαγές στη φορολογία εισοδήματος.

Η ποσοτικοποίηση των αναμενόμενων εσόδων από ενδεικτικά σενάρια μεταβολής της φορολόγησης των αυτοαπασχολουμένων προϋποθέτει την πρόσβαση σε αναλυτικά στοιχεία φορολογικών εσόδων. Τα απαραίτητα στοιχεία για την εκπόνηση της χρηματοοικονομικής μελέτης – έκθεσης θα παρασχεθούν από το υπουργείο Οικονομικών, σε συνέχεια της συνεργασίας με την ομάδα έργου του αναδόχου που θα συγκροτηθεί για την εκπόνηση της μελέτης – έκθεσης. Η ομάδα εργασίας θα απαρτίζεται από έμπειρους ερευνητές, με εξειδίκευση σε εμπειρικές αναλύσεις επίδρασης φορολογικών μεταβολών καθώς και σε σχεδιασμό και ανάλυση επιδράσεων μέτρων πολιτικής σε μικροοικονομικό, μακροοικονομικό και δημοσιονομικό επίπεδο».

Η μελέτη – έκθεση έχει ήδη παραδοθεί από το ΙΟΒΕ στην προηγούμενη αλλά και στην τωρινή πολιτική ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.