Των Σ. ΣΤΑΥΡΟΠΙΕΡΡΑΚΟΥ, Δ. ΧΡΙΣΤΟΥΛΙΑ
Εντολή για εκ βάθρων αλλαγές στη φορολόγηση
Στην αναμόρφωση του καθεστώτος φορολόγησης των αυτοαπασχολούμενων ελεύθερων επαγγελματιών προχωρά η κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπίσει τη φοροδιαφυγή και, κυρίως, την αιμορραγία στην είσπραξη του ΦΠΑ. Το υπουργείο Οικονομικών, ως πρώτο βήμα, ανέθεσε στο ΙΟΒΕ τη σύνταξη μελέτης με κύριο αντικείμενο «τη μεταρρύθμιση στο πλαίσιο φορολόγησης των αυτοαπασχολούμενων ελεύθερων επαγγελματιών στην Ελλάδα».
Οι ερευνητές του ΙΟΒΕ καλούνται να έχουν ολοκληρώσει το έργο τους έως τις 31 Δεκεμβρίου 2022, ώστε στη συνέχεια το υπουργείο Οικονομικών να προχωρήσει στην επόμενη φάση, τη σύσταση επιτροπής που θα εξετάσει τη μελέτη και θα υποβάλει σχετικές προτάσεις ώστε να σχεδιαστεί το απαραίτητο νομοθετικό πλαίσιο.
Όπως αναφέρεται στην απόφαση για την ανάθεση της μελέτης στο ΙΟΒΕ, κύριο αντικείμενο της μελέτης θα είναι:
- Ο θεσμός των αυτοαπασχολούμενων στην ελληνική οικονομία, δηλαδή ποιος είναι ο αριθμός τους, πώς φορολογούνται και τι ασφαλιστικές εισφορές πληρώνουν.
- Συντελεστές και έσοδα από φόρους σε αυτοαπασχολούμενους, όπως είναι το τέλος επιτηδεύματος, ο φόρος εισοδήματος, η προκαταβολή φόρου, διάφορες φοροαπαλλαγές στην Ελλάδα.
- Ανάδειξη διεθνών πρακτικών που αφορούν τη φορολογία των αυτοαπασχολούμενων.
- Προτάσεις για αναμόρφωση του πλαισίου φορολόγησης των αυτοαπασχολούμενων, ώστε να διευρυνθεί η φορολογική βάση με εκτίμηση αναμενόμενων εσόδων από ενδεικτικά σενάρια μέτρων, όπως κίνητρα για ηλεκτρονικές πληρωμές, αλλά και αλλαγές στη φορολογία εισοδήματος.
Οι αυτοαπασχολούμενοι θεωρούνται οι μεγάλοι κερδισμένοι των αλλαγών που έγιναν στη φορολογία τα τελευταία χρόνια, καθώς οδήγησαν σε μείωση του ελάχιστου φορολογικού συντελεστή από το 22% στο 9% για το τμήμα του ετήσιου εισοδήματος μέχρι τα 10.000 ευρώ.
Επιπλέον, ισχύει συντελεστής φόρου 28% στο τμήμα του ετήσιου εισοδήματός τους από τα 20.000 έως τα 30.000 ευρώ, 37% στο τμήμα του ετήσιου εισοδήματος από τα 30.000 έως τα 40.000 ευρώ και 44% για εισόδημα πάνω από τα 40.000 ευρώ. Ακόμα, με άλλον νόμο, που ψηφίστηκε πρόσφατα, προβλέπεται ότι η ειδική εισφορά αλληλεγγύης, η οποία επιβάλλεται με συντελεστές κλιμακούμενους από 2,2% έως 10% σε ετήσια εισοδήματα άνω των 12.000 ευρώ, δεν θα ισχύσει.
«Πρωταθλήτρια» στην κλοπή ΦΠΑ
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Κομισιόν για το 2021, η Ελλάδα είναι πρώτη στην ευρωζώνη και δεύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην κλοπή του ΦΠΑ, με τεράστιες απώλειες εσόδων, άνω των 5 δισ. ευρώ τον χρόνο. Όπως εκτιμάται, το 25,8% του ΦΠΑ (δηλαδή 1 στα 4 ευρώ) «χάνει τον δρόμο» από τον καταναλωτή προς τα κρατικά ταμεία. Σύμφωνα με τη έκθεση του διοικητή της ΤτΕ, το λεγόμενο «κενό ΦΠΑ», δηλαδή η διαφορά μεταξύ των προσδοκώμενων και των πραγματικών εσόδων από τον φόρο, είναι 2,5 φορές μεγαλύτερο στη χώρα μας από τον μέσο όρο της Ε.Ε. Το πρόβλημα έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς αφενός τα έσοδα από ΦΠΑ αποτελούν μεγάλο τμήμα των συνολικών φορολογικών εσόδων και αφετέρου η καταγραφόμενη απώλεια είναι διαχρονικά μια από τις μεγαλύτερες μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε.
Ένδειξη του μεγέθους του προβλήματος είναι η διαπίστωση ότι, αν το «κενό ΦΠΑ» προσέγγιζε τον αντίστοιχο μέσο όρο της Ε.Ε., το όφελος σε έσοδα -με βάση τους υφιστάμενους συντελεστές και το ισχύον σύστημα- θα έφτανε τα 3,2 δισ. ευρώ.
Πώς θα περιοριστεί η φοροδιαφυγή
Οι τρόποι περιορισμού του «κενού ΦΠΑ» περιστρέφονται γύρω από τρεις γενικούς άξονες:
- Την απλοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας και του φορολογικού συστήματος, ώστε να μειωθούν το διοικητικό κόστος και το κόστος συμμόρφωσης.
- Την ψηφιοποίηση διαδικασιών και πληρωμών.
- Τη στενότερη συνεργασία των φορολογικών Αρχών των κρατών-μελών της Ε.Ε. για τον εντοπισμό φαινομένων απάτης στις διασυνοριακές συναλλαγές.
Η διαδικασία συμπλήρωσης εγγράφων, υπολογισμού φόρου και επιστροφής, καθώς και η συμμόρφωση κατά τον φορολογικό έλεγχο είναι οι δύο σημαντικότερες αλληλεπιδράσεις του φορολογουμένου με τη φορολογική Αρχή, οι οποίες καθορίζουν τον βαθμό αποτελεσματικότητας και διαφάνειας του φορολογικού συστήματος.
Η πολυπλοκότητα της διαδικασίας, ο μεγάλος χρόνος αναμονής για την επιστροφή φόρου, η έλλειψη διαφάνειας κατά τον έλεγχο και η μεγάλη καθυστέρηση για την εξαγωγή του αποτελέσματος του ελέγχου είναι παράγοντες που επιδρούν αρνητικά. Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση της διαδικασίας της αυτόματης επιστροφής φόρου, η διασφάλιση της διαφάνειας κατά τον φορολογικό έλεγχο και η ταχύτητα διεκπεραίωσής του αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις για τη βελτίωση της συμμόρφωσης.
Ηλεκτρονικές πληρωμές παντού
Κορυφαία στελέχη του υπουργείου Οικονομικών τονίζουν ότι η γενίκευση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμών σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με την ολοκλήρωση της διασύνδεσης των ταμειακών μηχανών με τη φορολογική διοίκηση, θα οδηγήσει στη διεύρυνση της φορολογικής βάσης και θα συντελέσει στη μείωση του «κενού ΦΠΑ».
Σύμφωνα με το επικρατέστερο σενάριο, όλοι οι κλάδοι που σήμερα εξαιρούνται από την υποχρεωτική χρήση μηχανημάτων POS αλλά και ταμειακών μηχανών θα εκδίδουν αποδείξεις και θα δέχονται κάρτες για όλες τις συναλλαγές. Σημειώνεται ότι σήμερα δεν είναι υποχρεωτικό να διαθέτουν POS δεκάδες επαγγελματικοί χώροι, όπως γυμναστήρια, φροντιστήρια, χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων, κινηματογράφοι, θέατρα, επιχειρήσεις ενοικίασης οχημάτων, που δεν έχουν υποχρέωση να διαθέτουν και ταμειακή μηχανή. Επίσης, δεν υπάρχει υποχρέωση εγκατάστασης POS στα περίπτερα και στα ταξί. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί επαγγελματίες διαθέτουν POS για τις συναλλαγές με τους πελάτες τους.
Mε βάση το ισχύον καθεστώς, στη σχετική λίστα με τους υπόχρεους περιλαμβάνονται περισσότερες από 110 επαγγελματικές δραστηριότητες. Ακόμα, με την οnline διασύνδεση των ταμειακών με τα POS από τις αρχές του 2023, οι φορολογικές Αρχές θα έχουν πλήρη εικόνα για το ύψος και τον χρόνο έκδοσης των αποδείξεων λιανικής πώλησης και για τον τρόπο πληρωμής από το πελάτη και έτσι θα μπορούν να εντοπίζουν κρούσματα απόκρυψης εισοδήματος και κλοπής ΦΠΑ από όσους δεν εκδίδουν απόδειξη.
Όλες οι αλλαγές στη φορολογία το 2023
Ποιοι πολίτες και πόσο θα ωφεληθούν από τις ελαφρύνσεις που θα ισχύσουν από τις αρχές του νέου έτους
Σημαντικές αλλαγές στη φορολογία για μισθωτούς, συνταξιούχους, ελεύθερους επαγγελματίες και ιδιοκτήτες ακινήτων αναμένονται το 2023, με το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης να κρατά ακόμη κρυμμένους άσους στο μανίκι του για περεταίρω παρεμβάσεις το επόμενο διάστημα. Μόνο τυχαίες δεν είναι οι δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Χρήστου Σταϊκούρα, ο οποίος έκανε λόγο για δέσμευση της κυβέρνησης να συνεχίσει να μειώνει φόρους και ασφαλιστικές εισφορές και την επόμενη τετραετία και να ενισχύει το επιχειρείν με φορολογικά κίνητρα. Στις σημαντικότερες φοροελαφρύνσεις που φέρνει το 2023 περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, η κατάργηση της εισφοράς αλληλεγγύης για όλους, του τέλους επιτηδεύματος υπό προϋποθέσεις, αλλά και παρατάσεις που αφορούν ως επί το πλείστον μειωμένο ΦΠΑ σε ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες. Η Realnews, με τη βοήθεια έμπειρων φοροτεχνικών, σας παρουσιάζει τις σημαντικότερες αλλαγές που αφορούν σχεδόν όλους τους εργαζομένους αλλά και τους συνταξιούχους.
Δημόσιοι υπάλληλοι και συνταξιούχοι
Από τις αρχές του νέου έτους αναμένεται να καταργηθεί μετά από 11 χρόνια η εισφορά αλληλεγγύης για τους εργαζομένους στον δημόσιο τομέα και τους συνταξιούχους. Σημειώνεται ότι ήδη έχουν απαλλαγεί από την εισφορά αλληλεγγύης όσοι εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα. Η εισφορά αλληλεγγύης κυμαίνεται από 2,2% για εισοδήματα από 12.000 έως 20.000 ευρώ και φτάνει ακόμη και το 10% όταν τα συνολικά εισοδήματα ενός φορολογουμένου, από όπου και αν προέρχονται, υπερβαίνουν τα 220.001 ευρώ. Σε αυτό το πλαίσιο, από την 1η Ιανουαρίου 2023 «σβήνει» οριστικά η εισφορά αλληλεγγύης για 2,7 εκατομμύρια φορολογουμένους, με αποτέλεσμα από τον πρώτο μήνα του νέου έτους οι αποδοχές τους να αυξάνονται από 22 ευρώ και πάνω. Για παράδειγμα, η κατάργηση της εισφοράς σημαίνει ότι ένας συνταξιούχος ή δημόσιος υπάλληλος με ετήσιο εισόδημα 13.000 ευρώ θα έχει όφελος 22 ευρώ τον χρόνο. Για εισόδημα 15.000 ευρώ το όφελος είναι 66 ευρώ το χρόνο, για ετήσιο εισόδημα το όφελος αυξάνεται στα 132 ευρώ τον χρόνο, για ετήσιο εισόδημα 20.000 ευρώ ο δημόσιος υπάλληλος ή ο συνταξιούχος θα κερδίσει 176 ευρώ τον χρόνο. Για ετήσιο εισόδημα 30.000 ευρώ, το ετήσιο κέρδος θα φτάσει στα 676 ευρώ, δηλαδή, όσο μεγαλύτερο είναι το εισόδημα, τόσο μεγαλύτερο είναι το όφελος. Οι ελαφρύνσεις στους δημοσίους υπαλλήλους και τους συνταξιούχους θα φανούν αυτόματα στις μηνιαίες αποδοχές τους.
Επίσης, καταργείται από το 2023 η ειδική εισφορά 1% υπέρ του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων. Με το συγκεκριμένο μέτρο, ένας τμηματάρχης του Δημοσίου ωφελείται ετησίως κατά 364 ευρώ, ο νεοπροσληφθείς υπάλληλος κατά 109 ευρώ, ένας διευθυντής κατά 591 ευρώ και ένας γενικός διευθυντής κατά 1.125 ευρώ.
Ελεύθεροι επαγγελματίες
Από την 1η Ιανουαρίου του 2023 καταργείται υπό προϋποθέσεις το τέλος επιτηδεύματος για επιτηδευματίες και μικρές επιχειρήσεις με ετήσια ακαθάριστα έσοδα έως 2 εκατ. ευρώ ετησίως. Ειδικότερα, μικρομεσαίες επιχειρήσεις που αυξάνουν τον μέσο ετήσιο αριθμό εργαζομένων πλήρους απασχόλησης κατ’ ελάχιστο για 3/12 σε ετήσια βάση, απαλλάσσονται από το τέλος επιτηδεύματος για το έτος κατά το οποίο συντελείται η αύξηση. Για παράδειγμα, ο επαγγελματίας με πέντε άτομα προσωπικό που θα προχωρήσει την 1η Ιανουαρίου 2023 στην πρόσληψη ενός ακόμη εργαζομένου με καθεστώς πλήρους απασχόλησης και τον κρατήσει τουλάχιστον για ένα τρίμηνο -και συγκεκριμένα έως τις 31 Μαρτίου 2023- για τη χρήση του 2023 δεν θα πληρώσει τέλος επιτηδεύματος 650 ευρώ με την εκκαθάριση της φορολογικής δήλωσης που θα υποβάλει το 2024. Ουσιαστικά, όποιος αυξάνει τον μέσο ετήσιο αριθμό των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης τουλάχιστον για ένα τρίμηνο κάθε έτους, θα απαλλάσσεται από το τέλος επιτηδεύματος. Αξίζει να σημειωθεί ότι το τέλος επιτηδεύματος κυμαίνεται από 600 έως 1.000 ευρώ ετησίως και βεβαιώνεται με την εκκαθάριση της φορολογικής δήλωσης, ανεξαρτήτως από το αν οι επιχειρήσεις είχαν το περασμένο έτος κέρδη ή ζημιές, ενώ για τους ενεργούς στην εφορία ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους επιβάλλεται ακόμα και στην περίπτωση που δεν έχουν «κόψει» ούτε μία απόδειξη.
Παράταση
Μέχρι τις 30 Ιουνίου του νέου έτους, δηλαδή για ακόμη ένα εξάμηνο, αναμένεται να διατηρηθούν οι μειωμένοι συντελεστές ΦΠΑ 13% σε ορισμένα αγαθά και υπηρεσίες, μεταξύ των οποίων στα εισιτήρια των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, στις υπηρεσίες εστίασης, στα μη αλκοολούχα ποτά, στο τουριστικό πακέτο, στα εισιτήρια για ζωολογικούς κήπους, στις υπηρεσίες γυμναστηρίων και σχολών χορού. Ειδικά για την περίπτωση κατά την οποία γυμναστήρια και σχολές χορού παρέχουν και άλλες υπηρεσίες όπως, για παράδειγμα, σάουνα, ατμόλουτρο, σολάριουμ, μασάζ, υδρομασάζ, υπηρεσίες αισθητικής και διαιτολογίας, οι υπηρεσίες αυτές υπάγονται στον κανονικό συντελεστή ΦΠΑ 24%. Στον υπερμειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 6% παραμένουν τα εισιτήρια κινηματογράφων, θεατρικών παραστάσεων και συναυλιών, τα μέσα ατομικής υγιεινής και προστασίας, όπως μάσκες προστασίας και γάντια για την ιατρική, σαπούνι και άλλα παρασκευάσματα για την ατομική υγιεινή, αντισηπτικά, διαλύματα, μαντιλάκια κ.ο.κ.
Ακίνητα
Μέχρι το 2024 δεν θα επιβαρύνονται με ΦΠΑ οι πωλήσεις νεόδμητων ακινήτων. Το νέο διετές «πάγωμα» του ΦΠΑ στα νεόδμητα ακίνητα αναμένεται να στηρίξει την αγορά ακινήτων -η οποία βρίσκεται σε ανοδική τροχιά τους τελευταίους μήνες- και να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις από το εξωτερικό. Επίσης, μέχρι και τις 31 Δεκεμβρίου 2024 «παγώνει» η επιβολή φόρου υπεραξίας 15% στις αγοραπωλησίες ακινήτων. Να σημειωθεί ότι πρόκειται για έναν φόρο που επιβαρύνει τους πωλητές ακινήτων και ο οποίος αναστέλλεται από το 2015, καθώς διαπιστώθηκαν δυσκολίες και σωρεία προβλημάτων στην υλοποίησή του που θα προκαλούσαν σοβαρές παρενέργειες στην αγορά ακινήτων.
Επίσης, για δύο ακόμη χρόνια παρατείνεται η έκπτωση φόρου 40% για τις δαπάνες που καταβάλλουν οι πολίτες για την ενεργειακή, λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση των κτιρίων τους. Συγκεκριμένα, η έκπτωση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων παρέχεται για δαπάνες αναβάθμισης κτιρίων που πραγματοποιούνται μέχρι και τις 31 Δεκεμβρίου 2024, αντί της προβλεπόμενης ημερομηνίας (31 Δεκεμβρίου 2022), κατανεμημένη ισόποσα, όπως ισχύει και σήμερα, σε περίοδο τεσσάρων φορολογικών ετών και για ανώτατο συνολικό ύψος δαπανών έως 16.000 ευρώ. Το συνολικό μέγιστο ποσό έκπτωσης διαμορφώνεται συνολικά στα 6.400 ευρώ και για τα τέσσερα χρόνια, δηλαδή 1.600 ευρώ για κάθε έναν χρόνο. Επιπλέον, το μέτρο αφορά εργασίες σε κτίρια τα οποία δεν έχουν ενταχθεί ή δεν θα ενταχθούν σε άλλα πρόγραμμα επιδοτούμενης αναβάθμισης κτιρίων. Μεταξύ των εργασιών που μπορεί να γίνουν και να υπάρξει έκπτωση φόρου 40% είναι η τοποθέτηση θερμομόνωσης, η αντικατάσταση κουφωμάτων και η αναβάθμιση φωτισμού των κοινόχρηστων χώρων πολυκατοικίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη μείωση του φόρου αποτελεί η εξόφλησή με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής.
Επαναξιολόγηση των αντικειμενικών αξιών
Τη δυνατότητα να επαναξιολογήσουν οι δήμοι τις αντικειμενικές αξίες στις περιοχές τους δίνει το υπουργείο Οικονομικών. Με τροπολογία που κατατέθηκε στη Βουλή, οι δήμοι θα έχουν τη δυνατότητα από τις 10 Δεκεμβρίου έως τις 20 Ιανουαρίου του 2023 να υποβάλουν τις προτάσεις τους, προκειμένου να διορθωθούν οι αντικειμενικές τιμές στις περιοχές στις οποίες είναι υψηλές. Πρόκειται για αρκετές περιοχές της Αττικής, όπως, μεταξύ άλλων, το Χαϊδάρι, το Μαρούσι και το Χαλάνδρι, αλλά και νησιά, όπως η Αστυπάλαια, όπου οι τιμές ζώνης αυξήθηκαν έως 230%, καθώς και το Ναύπλιο όπου η αύξηση άγγιξε το 70%.
Οι νέες τιμές, εφόσον προκύψουν, θα ισχύσουν από τον χρόνο έκδοσης της απόφασης και μετά, δηλαδή δεν θα γίνουν αναδρομικές διορθώσεις από τον χρόνο αρχικής ισχύος των αντικειμενικών τιμών, την 1η Ιανουαρίου 2022. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει τη συγκεκριμένη τροπολογία, ο καθορισμός τιμών εκκίνησης των περιοχών που είναι ενταγμένες στο σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού φορολογητέας αξίας ακινήτων επηρεάζει τη φορολογική μεταχείριση των ιδιοκτητών ακινήτων στις περιοχές αυτές, διότι οι τιμές εκκίνησης λαμβάνονται υπόψη για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων που μεταβιβάζονται ή αποκτώνται με οποιαδήποτε αιτία. Επιπλέον, η αξία της περιουσίας, όπως διαμορφώνεται βάσει αυτών, αποτελεί προϋπόθεση χορήγησης διάφορων κοινωνικών παροχών από το κράτος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να στερούνται ορισμένοι πολίτες επιδόματα εξαιτίας της αύξησης των αντικειμενικών αξιών.