-
1. Μέχρι πότε μπορώ να κάνω την αίτηση για τη μεταβολή της φορολογικής μου κατοικίας;
Τα φυσικά πρόσωπα που επιθυμούν να μεταφέρουν τη φορολογική τους κατοικία στο εξωτερικό οφείλουν να υποβάλουν, από 1η Ιανουαρίου και το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος αναχώρησης, στο Τμήμα ή Γραφείο Συμμόρφωσης και Σχέσεων με τους Φορολογουμένους της Δ.Ο.Υ. όπου είναι υπόχρεοι υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ως φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας: αίτηση (έντυπο Μ0) με συνημμένο τ0 έντυπο Δ210 και συμπληρωμένα, όπως ορίζουν οι κείμενες διατάξεις, καθώς και έγγραφη δήλωση με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής τους (ή θεωρημένο με την σφραγίδα της Χάγης apostille αν η βεβαίωση γίνει στο εξωτερικό), για τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου τους στην Ελλάδα. Παράλληλα, εφόσον διαθέτουν, συνυποβάλλουν και τα σχετικά δικαιολογητικά όπως περιγράφονται στην ΠΟΛ.1201/6-12-2017 .
* Σημείωση: Παρ’ όλο που η εγκύκλιος αναφέρει ως ημερομηνία υποβολής το αργότερο, την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου, οι αιτήσεις γίνονται δεκτές και μετά από αυτή την ημερομηνία χωρίς κυρώσεις.2. Ποια είναι τα δικαιολογητικά για τη μεταβολή της φορολογικής κατοικίας:
Τα προαναφερθέντα φυσικά πρόσωπα οφείλουν να προσκομίσουν, το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Σεπτεμβρίου του φορολογικού έτους που ακολουθεί το φορολογικό έτος αναχώρησης, στο ως άνω Τμήμα ή Γραφείο της Δ.Ο.Υ.:
(α) Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνει φορολογικός κάτοικος, από την οποία να προκύπτει ότι είναι φορολογικός κάτοικος αυτού του κράτους. Εάν ο φορολογούμενος έχει εγκατασταθεί σε κράτος με το οποίο υφίσταται Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας Εισοδήματος (στο εξής ΣΑΔΦΕ), μπορεί να προσκομίσει, αντί της βεβαίωσης, την προβλεπόμενη Αίτηση για την Εφαρμογή της ΣΑΔΦΕ όπου είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (δίγλωσσα έντυπα) ή
(β) Σε περίπτωση που δεν προβλέπεται η έκδοση των ανωτέρω από την αρμόδια φορολογική αρχή, αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ή, ελλείψει εκκαθάρισης, αντίγραφο της σχετικής δήλωσης φορολογίας εισοδήματός του, που υπέβαλε στο άλλο κράτος ως φορολογικός κάτοικος του κράτους αυτού.
γ) Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά (υπό α΄ ή β΄), επειδή αποδεδειγμένα η αλλοδαπή φορολογική αρχή δεν τα εκδίδει, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή, με την οποία θα αποδεικνύεται η μόνιμη και σταθερή εγκατάσταση του προσώπου αυτού στο άλλο κράτος.
3. Επιπλέον των οριζομένων στην παράγραφο 2, ο φορολογούμενος οφείλει να προσκομίσει, κατά περίπτωση, και τα κάτωθι:
α) Δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν την ημερομηνία αναχώρησης και εγκατάστασής του στη χώρα όπου δηλώνει κάτοικος, προκειμένου να διαπιστώνεται ότι έχει συμπληρώσει τουλάχιστον 183 ημέρες στη χώρα αυτή μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος, ήτοι στο προηγούμενο έτος από εκείνο εντός του οποίου γίνεται η αίτηση μεταβολής. Τα δικαιολογητικά αυτά μπορεί να είναι, εναλλακτικά και ενδεικτικά, έγγραφα περί ανάληψης μισθωτής εργασίας, έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας στην εν λόγω χώρα και υπαγωγής του στην ασφαλιστική νομοθεσία της χώρας αυτής, εγγραφής σε δημοτολόγιο της εν λόγω χώρας, μίσθωσης κατοικίας, εγγραφής ή παρακολούθησης σχολείων των τέκνων στη χώρα αυτή.
Αντί των πιο πάνω επιπλέον δικαιολογητικών, ο φορολογούμενος δύναται να προσκομίζει πιστοποιητικά φορολογικής κατοικίας από τη χώρα στην οποία δηλώνει κάτοικος των δύο (2) προηγούμενων ετών από το έτος στο οποίο υποβάλλεται η αίτηση μεταβολής.
β) Ειδικότερα, για την περίπτωση που ένας εκ των συζύγων ή μερών συμφώνου συμβίωσης αιτείται τη μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας ενώ ο άλλος παραμένει φορολογικός κάτοικος Ελλάδος, πέραν των δικαιολογητικών της παραγράφου 2 και της περίπτωσης α΄ της παρούσας παραγράφου, θα πρέπει να προσκομίζονται επιπλέον και αθροιστικά και τα κάτωθι δικαιολογητικά, από τα οποία να προκύπτει ότι ο αιτούμενος τη μεταβολή πράγματι βρίσκεται εκτός Ελλάδος και έχει οργανώσει τη ζωή του στην αλλοδαπή κατά τρόπο μόνιμο ή διαρκή:
– στοιχεία για την απασχόλησή του στην αλλοδαπή, από τα οποία αποδεικνύεται ο μόνιμος ή μακροπρόθεσμος χαρακτήρας της απασχόλησης,
– στοιχεία για την ύπαρξη τραπεζικού λογαριασμού στην αλλοδαπή,
– στοιχεία για την ύπαρξη ιδιόκτητης ή μισθωμένης κατοικίας του και λογαριασμών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας στην αλλοδαπή καθώς και
– στοιχεία για την απόκτηση φορολογικού, ασφαλιστικού ή αντίστοιχου μητρώου στην αλλοδαπή (πχ ΑΜ κοινωνικής ασφάλισης).
4. Τα ως άνω αλλοδαπά δημόσια έγγραφα, όπως αυτά καθορίζονται στις διατάξεις του άρθρου 1 του Ν.1497/1984(Α΄188) θα προσκομίζονται κατά τα διεθνή νόμιμα (σφραγίδα apostille, προξενική θεώρηση, θεώρηση από το ελληνικό προξενείο, κατά τα οριζόμενα σε διεθνείς συνθήκες που έχουν κυρωθεί με νόμο από την Ελλάδα, κατά περίπτωση).
Για τις Υπηρεσίες και τα πρόσωπα που δικαιούνται να διενεργούν επίσημες μεταφράσεις ισχύουν τα αναφερόμενα στο αριθ.770/ΑΣ3333/11.6.2009 έγγραφο της Ε3 Διεύθυνσης Διοικητικών και Δικαστικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο είχε σταλεί, μεταξύ άλλων, με το αριθ.1063343/701/ 0006Δ/1.7.2009 έγγραφο της Διεύθυνσης Οργάνωσης της Γενικής Διεύθυνσης Διοικητικής Υποστήριξης της Γενικής Γραμματείας Φορολογικών και Τελωνειακών Θεμάτων και σε όλες τις Φορολογικές Υπηρεσίες, Κεντρικές, Ειδικές Αποκεντρωμένες και Περιφερειακές, με περαιτέρω οδηγίες για την ορθή εφαρμογή.
Από τη διαδικασία αυτή εξαιρούνται οι ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΑΔΦΕ, όπως αυτές έχουν συμφωνηθεί με τα πενήντα επτά (57) κράτη με τα οποία η Ελλάδα έχει συνάψει Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολογίας. Ειδικές προβλέψεις διέπουν τις ΑΙΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΑΔΦΕ με ΗΠΑ, ΤΟΥΡΚΙΑ & ΜΟΛΔΑΒΙΑ όπως περιγράφονται στις ΠΟΛ.1107/1999 , ΠΟΛ.1092/2005 , ΠΟΛ.1210/2015 αντίστοιχα για κάθε κράτος.
Για τη γνησιότητα των αλλοδαπών δημοσίων εγγράφων, τα οποία έχουν συνταχθεί στο έδαφος του αλλοδαπού κράτους και περιγράφονται στην παρ. 2 της παρούσης, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από τη Σύμβαση της Χάγης (Apostille) ή κατά τα διεθνή νόμιμα (προξενική διαδικασία), εφαρμόζονται οι οδηγίες της Δ/νσης Οργάνωσης (σχετ. το με αριθ. Δ6Δ 1095210 ΕΞ2014/25.06.2014 έγγραφό της). Επίσης, για τα προβλεπόμενα έγγραφα απαιτείται επίσημη μετάφραση στην Ελληνική γλώσσα αφού όμως πρώτα έχουν πάρει apostille.
Από τη διαδικασία αυτή εξαιρούνται οι προαναφερθείσες Αιτήσεις για την Εφαρμογή των ΣΑΔΦΕ, καθώς και τα πιστοποιητικά φορολογικής κατοικίας που εκδίδουν οι φορολογικές αρχές των ΗΠΑ και της Τουρκίας, στο πλαίσιο των ΣΑΔΦΕ που έχουν συναφθεί με τη χώρα μας.
Η Δ.Ο.Υ. υποχρεούται να αποφανθεί σχετικά με τη φορολογική κατοικία των προαναφερθέντων φυσικών προσώπων, εντός δυο μηνών από την ημερομηνία υποβολής των δικαιολογητικών της3. Ποια είναι τα κριτήρια για να θεωρηθεί κάποιος ότι είναι φορολογικός κάτοικος αλλοδαπής
Το άρθρο 4 του νόμου 4172 μιλάει για το αντίθετο, δηλαδή, για το πότε ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας. Οπότε γίνεται κατανοητό ότι όταν δεν πληροί αυτές τις προϋποθέσεις τότε μπορεί να μεταβάλει την φορολογική του κατοικία
Αρθρο 4 Φορολογική κατοικία
Ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, εφόσον:
α) έχει στην Ελλάδα τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων, ήτοι τους προσωπικούς και οικονομικούς δεσμούς του ή
β) είναι προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος υπάλληλος που έχει την ελληνική ιθαγένεια και υπηρετεί στην αλλοδαπή.
Με την επιφύλαξη της παραγράφου 1 ένα φυσικό πρόσωπο που βρίσκεται στην Ελλάδα για χρονικό διάστημα που υπερβαίνει τις εκατόν ογδόντα τρεις (183) ημέρες, αθροιστικά, στη διάρκεια οποιασδήποτε δωδεκάμηνης περιόδου, είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδος από την πρώτη ημέρα παρουσίας του στην Ελλάδα. Το προηγούμενο εδάφιο δεν εφαρμόζεται στην περίπτωση φυσικών προσώπων που βρίσκονται στην Ελλάδα αποκλειστικά για τουριστικούς, ιατρικούς, θεραπευτικούς ή παρόμοιους ιδιωτικούς σκοπούς και η παραμονή τους δεν υπερβαίνει τις τριακόσιες εξήντα πέντε (365) ημέρες, συμπεριλαμβανομένων και σύντομων διαστημάτων παραμονής στο εξωτερικό.
Με κοινή απόφαση του Υπουργού Οικονομικών και του Διοικητή της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων καθορίζονται οι διαδικασίες μεταβολής της φορολογικής κατοικίας των φυσικών προσώπων συμπεριλαμβανομένης της αρμόδιας υπηρεσίας για την υποβολή της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος και κάθε άλλο αναγκαίο θέμα ή λεπτομέρειες για την εφαρμογή των διατάξεων του παρόντος άρθρου.
Ένα νομικό πρόσωπο ή μία νομική οντότητα είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας για οποιοδήποτε φορολογικό έτος, εφόσον:
α) συστάθηκε ή ιδρύθηκε, σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο,
β) έχει την καταστατική έδρα του στην Ελλάδα ή
γ) ο τόπος άσκησης πραγματικής διοίκησης είναι στην Ελλάδα οποιαδήποτε περίοδο στη διάρκεια του φορολογικού έτους.Ο «τόπος άσκησης πραγματικής διοίκησης» είναι στην Ελλάδα με βάση τα πραγματικά περιστατικά και τις συνθήκες λαμβάνοντας υπόψη ιδίως τα εξής:
α) τον τόπο άσκησης καθημερινής διοίκησης,
β) τον τόπο λήψης στρατηγικών αποφάσεων,
γ) τον τόπο ετήσιας γενικής συνέλευσης των μετόχων ή εταίρων,
δ) τον τόπο τήρησης βιβλίων και στοιχείων,
ε) τον τόπο συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου ή όποιου άλλου εκτελεστικού οργάνου διοίκησης,
στ) την κατοικία των μελών του διοικητικού συμβουλίου ή όποιου άλλου εκτελεστικού οργάνου διοίκησης.
Σε συνδυασμό με τη συνδρομή των παραπάνω περιστατικών και συνθηκών είναι δυνατόν να συνεκτιμάται και η κατοικία της πλειοψηφίας των μετόχων ή εταίρων.4. Τι συνέπειες έχω αν δεν δηλώσω την μεταβολή της φορολογικής μου κατοικίας στην εφορία
Κάθε φορολογούμενος μπορεί να έχει μόνο μία φορολογική κατοικία. Πολλοί συγχέουν τη φορολογική κατοικία σαν έννοια με τη συνήθη διαμονή και τη μόνιμη κατοικία. Αυτό είναι λάθος. Η εφορία δεν γνωρίζει αν κάποιος έχει φύγει στο εξωτερικό. Αν ο ίδιος δεν το δηλώσει και δεν φροντίσει για τη μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας στην αρμόδια τοπική εφορία, οι ελληνικές αρχές θα αγνοούν ότι είναι μόνιμος κάτοικος εξωτερικού. Έτσι αν κάποιος παραλείψει να δηλώσει την μεταβολή της φορολογικής κατοικίας τότε για την εφορία στην Ελλάδα θα συνεχίζει να θεωρείται φορολογικός κάτοικος Ελλάδας και με βάση το άρθρο 3 του νόμου 4172:
Αρθρο 3 Υποκείμενα του φόρου
Ο φορολογούμενος που έχει τη φορολογική κατοικία του στην Ελλάδα υπόκειται σε φόρο για το φορολογητέο εισόδημά του που προκύπτει στην ημεδαπή και την αλλοδαπή, ήτοι το παγκόσμιο εισόδημά του που αποκτάται μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος. Κατ΄ εξαίρεση ο φορολογούμενος που είναι αλλοδαπό προσωπικό των εγκατεστημένων στην Ελλάδα γραφείων, σύμφωνα με τις διατάξεις του α.ν. 89/1967 (Α΄ 132), όπως ισχύει, υπόκειται σε φόρο στην Ελλάδα μόνο για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα.
Ο φορολογούμενος που δεν έχει τη φορολογική κατοικία του στην Ελλάδα υπόκειται σε φόρο για το φορολογητέο εισόδημά του που προκύπτει στην Ελλάδα και αποκτάται μέσα σε ορισμένο φορολογικό έτος.Όμως εκτός του ότι αν κάποιος δεν μεταβάλλει την φορολογική του κατοικία και έτσι θα θεωρείται φορολογικός κάτοικος Ελλάδας – άρα θα πρέπει να φορολογείται για το παγκόσμιο εισόδημά του στην Ελλάδα, μπορεί να αντιμετωπίσει και μια σειρά από άλλες πιθανές συνέπειες, οι οποίες βέβαια εξαρτώνται και επηρεάζονται από πολλούς υποκειμενικούς παράγοντες που εννοείται ότι δεν είναι δυνατόν να αποτυπωθούν και να αναφερθούν όλες. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα εξής: μόνιμος κάτοικος εξωτερικού ο όποιος δεν έχει μεταβάλει την φορολογική του κατοικία και συνεπώς για την Ελλάδα θεωρείται φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, για να φέρει χρήματα από την αλλοδαπή στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι σε θέση να τα δικαιολογήσει, δεν θα μπορεί όμως, αν παρέμεινε φορολογικός κάτοικος Ελλάδας και δεν δήλωσε το παγκόσμιο εισόδημα στην φορολογική δήλωση στην Ελλάδα και εκεί οι συνέπειες μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.
5. Αν δηλώσω ότι είμαι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού θα έχω διπλή φορολόγηση και στο εξωτερικό και στην Ελλάδα;
Όχι. Δεν υπάρχει διπλή φορολόγηση. Αν κάποιος έχει δηλώσει την μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας και υποβάλλει δήλωση σαν φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, τότε στην Ελλάδα πρέπει να δηλώνει μόνο τυχόν εισοδήματα που αποκτάει στην Ελλάδα και μόνο για αυτά θα φορολογείται στην Ελλάδα. Αν τώρα δεν δηλώσει την μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας ή δεν πληροί της προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο τότε θα πρέπει να φορολογείται στην Ελλάδα για το παγκόσμιο εισόδημα του. Σε κάθε περίπτωση με τις χώρες με τις οποίες η Ελλάδα έχει συνάψει σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας εισοδήματος, προβλέπεται για κάθε πηγή εισοδήματος το πού θα φορολογείται αυτό.
Αλλά και με τις χώρες με τις οποίες δεν υπάρχει σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας το υπουργείο οικονομικών έδωσε λύση με τον Ν.4172 που στο άρθρο 9 προβλέπει:
Αρθρο 9 Πίστωση φόρου αλλοδαπής
Εάν κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους ένας φορολογούμενος που έχει φορολογική κατοικία στην Ελλάδα αποκτά εισόδημα στην αλλοδαπή, ο καταβλητέος φόρος εισοδήματος του εν λόγω φορολογούμενου, όσον αφορά στο εν λόγω εισόδημα, μειώνεται κατά το ποσό του φόρου που καταβλήθηκε στην αλλοδαπή για αυτό το εισόδημα. Η καταβολή του ποσού του φόρου στην αλλοδαπή αποδεικνύεται με τα σχετικά δικαιολογητικά έγγραφα, σύμφωνα με τα οριζόμενα στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας.
Η μείωση του φόρου εισοδήματος που προβλέπεται στην προηγούμενη παράγραφο δεν δύναται να υπερβαίνει το ποσό του φόρου που αναλογεί για το εισόδημα αυτό στην Ελλάδα.
Δες επίσης σχετικά την ΠΟΛ.10676. Μπορώ να κάνω αίτηση τώρα για την μεταβολή της φορολογικής κατοικίας για το έτος 2023;
Όχι, για το έτος 2023 θα πρέπει να γίνει αίτηση από την 1 Ιανουαρίου 2024 και το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου 2024, δεν μπορεί να γίνει νωρίτερα. Τώρα γίνονται δεκτές αιτήσεις για αλλαγή φορολογικής κατοικίας που αφορούν έτη 2022 και προηγούμενα.7. Μπορώ να κάνω εκπρόθεσμη αίτηση ή αναδρομικά για προηγούμενα έτη;
Όχι, δεν μπορεί να γίνει εκπρόθεσμη αίτηση, ούτε αναδρομικά για προηγούμενα έτη. Μπορείς όμως να αντιμετωπίσεις τα προηγούμενα έτη με άλλη διαδικασία.
Για περισσότερα δες παρακάτω την ερώτηση – απάντηση 88. Είμαι κάτοικος εξωτερικού εδώ και πολλά χρόνια και δεν έχω δηλώσει την μεταβολή της φορολογικής μου κατοικίας στην Ελλάδα. Τι πρέπει να κάνω;
Εάν αποδειχθεί ότι ο φορολογούμενος είναι κάτοικος εξωτερικού και υπό την προϋπόθεση ότι δεν θεωρείται κάτοικος Ελλάδας κατά τις διατάξεις της εσωτερικής μας νομοθεσίας (π.χ. δεν έχει μεταφέρει την κατοικία του σε μη- συνεργάσιμο κράτος από τις 31.03.2011 έως τις 31.12.2013), είναι δυνατή η μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας από την τρέχουσα ημερομηνία, χωρίς την υποχρέωση να υποβληθούν, στη Δ.Ο.Υ. όπου ο φορολογούμενος εμφανίζεται ως κάτοικος Ελλάδας, δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος με το εισόδημα αλλοδαπής προέλευσης για τα έτη που απέδειξε ότι ήταν κάτοικος εξωτερικού.Σημειώνεται ότι, στην περίπτωση που ο φορολογούμενος υπέβαλε δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα επειδή αποκτούσε εισόδημα στη χώρα μας και αποδείξει ότι είναι κάτοικος εξωτερικού, θα πρέπει να διενεργηθεί εκ νέου εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων παρελθόντων ετών ως φορολογικού κατοίκου αλλοδαπής, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις της παρ. 11 του άρθρου 9 του ν.2238/1994, όπως ίσχυαν κατά τα κρινόμενα έτη.
Εάν δεν αποδειχθεί από το φορολογούμενο ότι διαθέτει κατοικία ή διαμονή στην αλλοδαπή ή προκύψει ότι έχει την κατοικία ή τη διαμονή του στην Ελλάδα, τότε θα πρέπει να υποβληθούν τροποποιητικές δηλώσεις όπου θα περιλαμβάνεται το παγκόσμιο εισόδημά του, λαμβάνοντας υπόψη τα όσα αναφέρονται στην παρ. 1 του Κεφαλαίου Β’ της παρούσης περί διπλής κατοικίας.
Σημειώνεται ότι αν ο φορολογούμενος αποκτούσε εισοδήματα στην Ελλάδα τα οποία δεν δήλωνε στο εξωτερικό – αν θεωρηθεί φορολογικός κάτοικος εξωτερικού – τότε ενδέχεται να αντιμετωπίσει συνέπειες και κυρώσεις στο αλλοδαπό κράτος.
9. Πότε έχει υποχρέωση ένας φορολογικός κάτοικος εξωτερικού να υποβάλει φορολογική δήλωση στην Ελλάδα;
Οι κάτοικοι εξωτερικού έχουν υποχρέωση να κάνουν δήλωση φορολογίας εισοδήματος μόνο αν έχουν πραγματικό εισόδημα στην Ελλάδα. ΠΡΟΣΟΧΗ Ακόμα και ένα λεπτό από τόκους γεννά αυτή την υποχρέωση!10. Έχω σπίτι ή αυτοκίνητο στην Ελλάδα, θα πληρώσω φόρο στην Ελλάδα;
Όχι, τα τεκμήρια διαβίωσης δεν εφαρμόζονται σε φυσικό πρόσωπο που έχει τη φορολογική κατοικία του στην αλλοδαπή.Με βάση το άρθρο 33 του 4172: “Η ετήσια αντικειμενική δαπάνη και η δαπάνη απόκτησης περιουσιακών στοιχείων δεν εφαρμόζονται:
Η. Προκειμένου για αντικειμενικές δαπάνες και υπηρεσίες του άρθρου 31 φυσικού προσώπου που έχει τη φορολογική κατοικία του στην αλλοδαπή. Προκειμένου για δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων του άρθρου 32 φυσικού προσώπου που έχει τη φορολογική κατοικία του στην αλλοδαπή εφόσον δεν αποκτά εισόδημα στην Ελλάδα. -
Α. Φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού, διαδικασία μεταβολής
Βήμα 1 : Έως τις 10 Μαρτίουυποβάλλεται η αίτηση της μεταβολής της φορολογικής κατοικίας, (μαζί με τα πρώτα δικαιολογητικά που απαιτούνται) και γίνεται στο επόμενο έτος της μεταφοράς και μέχρι την τελευταία εργάσιμη μέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου
(Η αίτηση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας μπορεί να γίνει και ηλεκτρονικά μέσω των ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ στον ιστότοπο της ΑΑΔΕ.
Σε κάθε περίπτωση η αίτηση (μαζί με τα δικαιολογητικά που απαιτούνται) μπορεί να υποβληθεί και δια ζώσης στην αρμόδια εφορία, παίρνοντας αριθμό πρωτοκόλλου ή ακόμη και με αποστολή e-mail στην ηλεκτρονική διεύθυνση της αρμόδιας εφορίας.Στην αίτηση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας αποστέλλονται συνημμένα τα κάτωθι:
-Συμπληρωμένο το έντυπο Δ 210
Στο έντυπο Δ210 μεταξύ των άλλων στοιχείων που πρέπει να συμπληρώσει ο φορολογούμενος, είναι η χώρα εξωτερικού που μένει και η ακριβής διεύθυνση του, ο Αριθμός Φορολογικής Ταυτοποίησης (ΑΦΤ) που έχει στην χώρα εξωτερικού και ο αριθμός τηλεφώνου του στην χώρα του εξωτερικού.-Συμπληρωμένο έντυπο M0
Στο έντυπο Μ0 μεταξύ των άλλων στοιχείων που πρέπει να sυμπληρώσει ο φορολογούμενος, είναι και το έτος από το οποίο ζητά να μεταφερθεί η φορολογική του κατοικία. Ως γνωστόν εάν αποδειχθεί ότι ο φορολογούμενος είναι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού (από προγενέστερο έτος) και υπό την προϋπόθεση ότι δεν θεωρείται κάτοικος Ελλάδας κατά τις διατάξεις της εσωτερικής μας νομοθεσίας, είναι δυνατή η μεταβολή της φορολογικής του κατοικίας από την τρέχουσα ημερομηνία, χωρίς την υποχρέωση να υποβληθούν, στη Δ.Ο.Υ. όπου ο φορολογούμενος εμφανίζεται ως κάτοικος Ελλάδας, δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος με το εισόδημα αλλοδαπής προέλευσης για τα έτη που αποδείξει ότι ήταν φορολογικός κάτοικος εξωτερικού.-Πληρεξούσιο (συμβολαιογραφική πράξη) ή Υπεύθυνη Δήλωση του φορολογούμενου που ορίζει φορολογικό εκπρόσωπο (αντίκλητο) με γνήσιο υπογραφής.
Το γνήσιο της υπογραφής μπορεί να γίνει μέσω GOV ή μέσω ψηφιακής βεβαίωσης εγγράφου ή μέσω ΚΕΠ (αν γίνει στην Ελλάδα) ή Προξενικής Αρχής (αν γίνει στο εξωτερικό) ή σε συμβολαιογράφο του εξωτερικού (στην περίπτωση αυτή και αναλόγως την χώρα εξωτερικού απαιτείται και apostille). Σε περίπτωση ξενόγλωσσου εγγράφου θα πρέπει να είναι επίσημα μεταφρασμένο. Ο φορολογικός εκπρόσωπος (αντίκλητος) πρέπει να είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας.-Αντίγραφο Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας ή/και αντίγραφο διαβατηρίου του φορολογούμενου.
-ΥΔ Φορολογικου Εκπροσώπουαπό τον φορολογικό εκπρόσωπο (αντίκλητο) ότι αποδέχεται τον ορισμό του, με γνήσιο της υπογραφής.
Το γνήσιο της υπογραφής μπορεί να γίνει μέσω GOV ή μέσω ψηφιακής βεβαίωσης εγγράφου ή μέσω ΚΕΠ. Σε περίπτωση που ο φορολογικός εκπρόσωπος (αντίκλητος) ως εντολοδόχος περιλαμβάνεται μαζί με τον φορολογούμενο (εντολέα) και υπογράφει το πληρεξούσιο (που έχει συσταθεί στην Ελλάδα), τότε δεν χρειάζεται Υ/Δ αποδοχής.-Αντίγραφο Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας του φορολογικού εκπροσώπου (αντικλήτου).
Εφόσον επιλέξουμε την ηλεκτρονική αποστολή των ανωτέρω δικαιολογητικών μέσω των ΑΙΤΗΜΑΤΩΝ της ΑΑΔΕ, λαμβάνουμε αριθμό πρωτοκόλλου, την στιγμή της υποβολής. Επίσης μπορούμε να παρακολουθούμε την εξέλιξη της αιτήσεώς μας. Σε περίπτωση που η ηλεκτρονική αίτηση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας, δεν συνοδεύεται από όλα τα απαιτούμενα ανωτέρω δικαιολογητικά, τότε λαμβάνεται e-mail από την αρμόδια εφορία, που μας αναφέρει ότι η αίτηση είναι ελλειπής και μπορεί να μην ληφθεί υπόψην. Τότε πρέπει ο φορολογούμενος να ξαναυποβάλλει την αίτησή του, με όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Όπως προαναφέραμε η αίτηση μεταφοράς φορολογικής κατοικίας (με όλα τα απαιτούμενα δικαιολογητικά έγγραφα του πρώτου σταδίου)μπορεί να υποβληθεί και δια ζώσης στην αρμόδια εφορία και να παρθεί γραπτώς, αριθμός πρωτοκόλλου.Βήμα 2 : Έως τις 10 Σεπτεμβρίου θα πρέπει να προσκομιστούν από τον αιτούντα μία σειρά εγγράφων τα οποία θα αναλύσουμε παρακάτω.
Βήμα 3ο : Εξέταση της αίτησηςαπό την αρμόδια Δ.Ο.Υ εντός δύο μηνών από την ημερομηνία παραλαβής των εντύπων του 2ου βήματος. Η απάντηση θα πρέπει να δίδεται εγγράφως, ειδικά στην περίπτωση που αυτή είναι αρνητική, όπου θα πρέπει να αιτιολογείται η αρνητική απάντηση.
Βήμα 4ο : Έως τις 31 Δεκεμβρίουυποβολή της φορολογικής δήλωσης χωρίς να υπάρχει θέμα εκπροθέσμου. Στην περίπτωση που η αίτηση γίνει δεκτή, δηλώνονται μόνο τα εισοδήματα και τα περιουσιακά στοιχεία της Ελλάδας. Στην περίπτωση αρνητικής απάντησης, θα πρέπει να δηλώνεται το παγκόσμιο εισόδημα σύμφωνα με τα όσα ορίζει ο Ν. 4172/2013, αλλά και η εκάστοτε Σ.Α.Δ.Φ. που έχει η χώρα μας με το κράτος που προκύπτει το εισόδημα.
Β. Το έγγραφο που θα πρέπει να προσκομιστεί είναι ένα εκ των κατωτέρω:
Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους που αναφέρει ο φορολογούμενος στην αίτησή του. Αντί αυτού εάν υπάρχει Σ.Α.Δ.Φ. με το κράτος αλλαγής, μπορεί να προσκομιστεί η αίτηση εφαρμογής της σύμβασης υπογεγραμμένη από την αρμόδια φορολογική αρχή. Σε περίπτωση που δεν μπορεί να εκδοθεί κανένα εκ των δύο ανωτέρω, μπορεί να προσκομιστεί αντίγραφο της φορολογικής δήλωσης ή αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης που έχει υποβληθεί στο άλλο κράτος. Στην εξαιρετική περίπτωση που δεν μπορεί να εκδοθεί κανένα από τα παραπάνω, τότε προσκομίζεται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή από την οποία θα βεβαιώνεται η σταθερή εγκατάσταση στο άλλο κράτος. Τα ανωτέρω έγγραφα και γενικότερα οποιαδήποτε έγγραφα χαρακτηρίζονται ως δημόσια, θα πρέπει να φέρουν τη σχετική σφραγίδα Αpostille ή την προξενική θεώρηση από το ελληνικό προξενείο και φυσικά θα πρέπει να είναι επίσημα μεταφρασμένα στην Ελληνική γλώσσα, σύμφωνα με τα όσα ορίζει η ΠΟΛ 1201/2017 στην 4η παράγραφο.
Η αλλαγή σε σχέση με την προηγούμενη Εγκύκλιο έχει να κάνει κυρίως με το γεγονός ότι δεν αρκεί μόνο ένα εκ των προαναφερομένων εγγράφων. Θα πρέπει να προσκομίζονται πιστοποιητικά που να αποδεικνύουν την ημερομηνία εγκατάστασης στη χώρα του εξωτερικού προκειμένου να αποδειχθεί η παρουσία στη συγκεκριμένη χώρα άνω των 183 ημερών του έτους που προηγείται της αίτησης. Δηλαδή, εάν η αίτηση γίνει το 2018 για τη χρήση του 2017, θα πρέπει να αποδεικνύεται η παρουσία άνω των 183 ημερών το 2017.
Ενδεικτικά, θα πρέπει να προσκομίζονται τα παρακάτω έγγραφα :
-Σύμβαση εργασίας ή βεβαίωση πρόσληψης ή
-Βεβαίωση έναρξης επαγγελματικής δραστηριότητας και υπαγωγής στην ασφαλιστική νομοθεσία ή
-Βεβαίωση εγγραφής σε δημοτολόγιο ή
-Μισθωτήριο συμβόλαιο ή αγορά ακινήτου
-Βεβαίωση από το σχολείο των τέκνων
Σε αντικατάσταση όλων των ανωτέρω, μπορεί να προσκομιστεί πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας των δύο προηγουμένων ετών από το έτος υποβολής της αίτησης. Δηλαδή, εάν η αίτηση γίνει το 2018, μπορεί να προσκομίζεται πιστοποιητικό για τη χρήση του 2016.
Σε προηγούμενα άρθρα είχαμε τονίσει το γεγονός ότι εάν υπήρχε έγγαμη σχέση ο γενικός κανόνας που επικρατούσε ήταν «ή και οι δύο ή κανείς» με ό,τι αυτό συνεπάγονταν.
Η συγκεκριμένη Εγκύκλιος για πρώτη φορά στα χρονικά, ανατρέπει το συγκεκριμένο στερεότυπο και κάνει δεκτό ότι μπορεί να αιτηθεί μονομερώς ένας από τους δύο αρκεί να αποδείξει ότι έχει οργανώσει τη ζωή του στο εξωτερικό κατά τρόπο μόνιμο.
Στα πλαίσια αυτού, θα πρέπει να προσκομίζει στοιχεία που αποδεικνύεται:
-Ο μόνιμος και μακροπρόθεσμος χαρακτήρας της απασχόλησης, μακρά σύμβαση εργασίας δηλαδή.
-Η ύπαρξη τραπεζικού λογαριασμού στην αλλοδαπή
-Η ύπαρξη οικίας καθώς και η μόνιμη χρήση της μέσω των λογαριασμών κοινής ωφελείας.
-Η απόκτηση ασφαλιστικού μητρώου στην αλλοδαπή.
Αξίζει να αναφέρουμε ότι η παραπάνω διαδικασία δεν είναι δεσμευτική για την εξέταση της αίτησης, άρα δεν είναι λόγος απόρριψής της. Επίσης, δεν τίθεται θέμα προστίμου σε περίπτωση εκπρόθεσμης αίτησης, πέραν δηλαδή της 10ης Μαρτίου ή εκπρόθεσμης προσκόμισης δικαιολογητικών, πέραν δηλαδή της 10ης Σεπτεμβρίου. Στην περίπτωση όμως που η αίτηση γίνει μετά το πέρας του επομένου φορολογικού έτους, δηλαδή το 2019 για τη χρήση 2017 κ.ο.κ., οι αιτήσεις θα εξετάζονται σύμφωνα με τα οριζόμενα στην ΠΟΛ 1177/2014.
Σε κάθε περίπτωση, εάν λάβουμε υπόψιν το γεγονός της παγκόσμιας ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των κρατών ως προς τις τραπεζικές καταθέσεις, αλλά και μία σειρά πληροφοριών φορολογικής φύσεως, θα πρέπει να θεωρήσουμε επιτακτικό να γίνει η τακτοποίηση της φορολογικής κατοικίας των φορολογουμένων. Επειδή το θέμα αρκετές φορές είναι περίπλοκο και απαιτεί εξειδίκευση, η συνεργασία με φοροτεχνικό θεωρούμε ότι θα πρέπει να γίνεται επίσης κατανοητή από τους φορολογούμενους που θα αιτούνται τη μεταβολή.
Η ΠΟΛ 1201/2017, η οποία καταργεί στο σύνολό της την προηγούμενη Εγκύκλιο (ΠΟΛ 1058/2015), αλλάζει αρκετά το τοπίο όσον αφορά τα έγγραφα που θα πρέπει να προσκομιστούν στη διαδικασία της εξέτασης της αίτησης.
ΠΟΛ 1201/06.12.2017
Διαδικασία μεταβολής της φορολογικής κατοικίας
Έως 31/12/2013
Για τους φορολογούμενους που μετέβαλαν την κατοικία ή τη διαμονή τους μέχρι τις 31.12.2013 έχουν δοθεί οδηγίες με την ΠΟΛ.1177/2014Έως 31/12/2015
Για τους φορολογούμενους που μεταβάλουν τη φορολογική τους κατοικίας μετά την 01.01.2014 έως 31/12/2015 έχουν δοθεί οδηγίες με την ΠΟΛ.1058/2015Από 01/01/2016
Για αιτήσεις μεταβολής φορολογικής κατοικίας ισχύει η ΠΟΛ.1201/2017 (κατήργησε την ΠΟΛ.1058/2015)Δημοσιεύθηκε στις : [ 22-04-2019 ]
Άρθρα Φορολογική αντιμετώπιση κατοίκων εξωτερικού – Αναδρομική μεταφορά φορολογικής κατοικίας
Του Γιώργου Δαλιάνη*, με τη συνεργασία της Νίκης Χατζοπούλου** (δικηγόρου της Artion A.E.)
Η φορολογική κατοικία ενός προσώπου είναι ένα από τα πλέον σημαντικά ζητήματα που επηρεάζουν όλες τις πτυχές της δραστηριότητάς του. Αντιδιαστέλλεται προς την έννοια της ιθαγένειας, καθώς ένα πρόσωπο μπορεί να διατηρεί π.χ. την ελληνική ιθαγένεια, αλλά να μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία και να αποκτήσει την ιδιότητα του φορολογικού κατοίκου εξωτερικού.
Τα τελευταία χρόνια το θέμα της φορολογικής κατοικίας έχει έρθει στο προσκήνιο, αφενός λόγω της οικονομικής κρίσης που ταλανίζει τη χώρα εδώ και μία δεκαετία και αφετέρου λόγω της κινητικότητας των εργαζομένων, οι οποίοι συχνά μετεγκαθίστανται για λόγους εργασιακούς.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η απόφαση ενός προσώπου να μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία, εφόσον πληροί τις εκ του νόμου προϋποθέσεις, αποτελεί μία σοβαρή απόφαση που συνεπάγεται μία σειρά από σημαντικές αλλαγές και, συνεπώς, θα πρέπει κανείς να είναι άρτια ενημερωμένος προτού προβεί στην εν λόγω κίνηση, καθώς και να έχει την απαραίτητη καθοδήγηση εφόσον λάβει τη σχετική απόφαση.
Η έννοια της φορολογικής κατοικίας
Σύμφωνα με το άρθρο 4 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ν. 4172/2013), ένα φυσικό πρόσωπο είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας, εφόσον:
1.α) έχει στην Ελλάδα τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του ή τη συνήθη διαμονή του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων ήτοι τους προσωπικούς ή οικονομικούς ή κοινωνικούς δεσμούς του ή
β) είναι προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος λειτουργός παρόμοιου καθεστώτος ή δημόσιος υπάλληλος που έχει την ελληνική ιθαγένεια και υπηρετεί στην αλλοδαπή.2. έχει φυσική παρουσία στην Ελλάδα για χρονικό διάστημα άνω των εκατόν ογδόντα τριών (183) ημερών εντός οποιασδήποτε δωδεκάμηνης περιόδου, αδιαλείπτως ή με διαλείμματα, είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας για το φορολογικό έτος στη διάρκεια του οποίου συμπληρώνεται η δωδεκάμηνη περίοδος.
Προκειμένου, λοιπόν, ένα πρόσωπο να δύναται να μεταφέρει τη φορολογική του κατοικία και να γίνει κάτοικος εξωτερικού δεν θα πρέπει καταρχήν να πληροί τις ανωτέρω προϋποθέσεις. Γενικά, με βάση την νομολογία των δικαστηρίων έχει κριθεί ότι η Φορολογική Διοίκηση πρέπει να προβαίνει σε μία ευρύτερη συνεκτίμηση όλων των στοιχείων (οικονομικών, κοινωνικών, προσωπικών), χωρίς να προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα σε ένα μόνο στοιχείο (π.χ. προσωπικούς δεσμούς, όπως είναι η κατοικία των μελών της οικογένειας ενός προσώπου). Εξάλλου το κέντρο ζωτικών συμφερόντων δεν μπορεί να αποτελεί αυτοτελές κριτήριο για τον καθορισμό της φορολογικής κατοικίας. (ΣτΕ 2105/2018, ΔΕΔ 10/2018).
Στα πλαίσια αυτά, αν προσκομισθούν δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν ότι ο φορολογούμενος διαμένει σε μόνιμη και σταθερή βάση στην αλλοδαπή (π.χ. μισθωτήριο συμφωνητικό κατοικίας) και πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (ή βεβαίωση φορολογικής κατοικίας και συμπληρωματικά σύμβαση εργασίας ή βεβαίωση εργοδότη) τότε η κατοχή ακινήτου στην Ελλάδα, η διατήρηση στην Ελλάδα τραπεζικών λογαριασμών, η συμμετοχή στο κεφάλαιο ή στη διοίκηση ημεδαπών εταιρειών στην Ελλάδα, από μόνα τους δεν μπορούν να αποτελέσουν στοιχεία ώστε να χαρακτηρισθεί το φυσικό πρόσωπο ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδος (βλ και ΠΟΛ.1260/2014). Στην πράξη, όμως, οι φορολογικές αρχές λόγω αυτής της ιδιότητας απορρίπτουν τα αιτήματα μεταφοράς και έτσι οι πιο συνηθισμένες περιπτώσεις που απορρίπτεται η αίτηση μεταφοράς είναι οι ακόλουθες:
• Στην περίπτωση που υπάρχει ενεργή ατομική επιχείρηση στην Ελλάδα.
• Στην περίπτωση που κάποιος είναι ομόρρυθμος εταίρος σε ΟΕ ή ΕΕ.
• Στην περίπτωση ύπαρξης σχέσης διευθύνοντος συμβούλου σε ΑΕ
• Στην περίπτωση ύπαρξης σχέσης διαχειριστή ή μονοπρόσωπου εταίρου σε ΕΠΕ ή ΙΚΕ.Για τη θεμελίωση της φορολογικής υποχρέωσης ενός φυσικού προσώπου, η φορολογική αρχή πρέπει να προβαίνει σε ειδικώς αιτιολογημένη κρίση αναφορικά με το εάν το πρόσωπο αυτό έχει κατοικία στην Ελλάδα, φέρουσα κατ’ αρχήν και το βάρος απόδειξης των πραγματικών περιστατικών που τεκμηριώνουν, επαρκώς, ενόψει των συνθηκών, την ύπαρξή της (ΣτΕ 1445/2016).
Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την υπ’ αριθ. 1445/29.7.2018 απόφαση της Δ.Ε.Δ. Θεσσαλονίκης κρίθηκε ότι η ιδιότητα απλού μέλους σε εταιρείες και η ύπαρξη ατομικής επιχείρησης στην Ελλάδα υπό προϋποθέσεις δεν επηρεάζουν τη φορολογική κατοικία. Στην περίπτωση αυτή συνεκτιμήθηκε το γεγονός ότι όλες οι επιχειρηματικές κινήσεις που αφορούσαν την δραστηριότητά του αυτή διενεργούνταν μέσω πληρεξουσίων του προσφεύγοντος καθώς και το ότι η συμμετοχή του ανωτέρω εταιρείες περιορίστηκε στην ιδιότητα του απλού μέλους χωρίς να συμμετέχει με οποιαδήποτε ιδιότητα στη διοίκηση της εταιρείας.
Κλείνοντας την ενότητα αυτή, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι σε περίπτωση υποβολής αιτήματος για μεταφορά της φορολογικής κατοικίας, η τεκμηρίωση του αιτήματος με τα απαραίτητα δικαιολογητικά, ώστε να αποδεικνύεται και να καθίσταται νόμιμο και βάσιμο το αίτημα είναι ιδιαιτέρως σημαντική. Και αυτό γιατί σε περίπτωση απόρριψης του αιτήματος τους φορολογουμένου από την αρμόδια Δ.Ο.Υ. δεν μπορεί να γίνει διοικητική επανεξέταση της υπόθεσής του, δηλαδή η Δ.Ε.Δ. δεν είναι αρμόδια να κρίνει-ελέγξει το νόμιμο ή μη της απόρριψης και συνεπώς δεν μπορεί να ασκηθεί ενδικοφανής προσφυγή από τον φορολογούμενο στην περίπτωση αυτή. Αρμόδιο δε να κρίνει σχετικώς είναι το Συμβούλιο της Επικρατείας, (ΣτΕ 2105/2018), μετά από άσκηση αίτησης ακύρωσης. Μετά την έκδοση της ως άνω απόφασης του ΣτΕ, οι ενδικοφανείς προσφυγές που ζητούν την ακύρωση της απόρριψης αιτήματος μεταφοράς φορολογικής κατοικίας από ΔΟΥ απορρίπτονται ως απαράδεκτες από τη Δ.Ε.Δ. και, με άλλα λόγια, ο φορολογούμενος θα πρέπει να ακολουθήσει απευθείας τη δικαστική οδό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται από άποψη κόστους και καθυστέρησης.
Φορολογική αντιμετώπιση κατοίκων εξωτερικού
Οι κάτοικοι εξωτερικού φορολογούνται στην Ελλάδα μόνο για το εισόδημα που προκύπτει από πηγή ή πηγές που βρίσκονται στην Ελλάδα.
Τέτοια εισοδήματα – με την επιφύλαξη τυχόν αντίθετης ρύθμισης στην εφαρμοζόμενη ανά περίπτωση ΣΑΔΦ ([Διμερής] Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας συναπτόμενη μεταξύ κρατών) – μπορεί να είναι:
→ εισόδημα από οποιαδήποτε δραστηριότητα που ασκείται στην Ελλάδα
→ συντάξεις που καταβάλλονται από το Ελληνικό Δημόσιο
→ εισόδημα από ακίνητη περιουσία που βρίσκεται στην Ελλάδα (π.χ. μισθώματα, εισόδημα από πώληση)
→ εισόδημα από πώληση εταιρικών μεριδίων ή μετοχών νομικών προσώπων που βρίσκονται στην Ελλάδα, από πώληση ομολόγων ή παράγωγων χρηματοοικονομικών προϊόντων εφόσον έχουν εκδοθεί από ημεδαπό νομικό πρόσωπο
→ εισόδημα από τόκους εφόσον αυτοί καταβάλλονται από πρόσωπο που έχει τη φορολογική του κατοικία στην Ελλάδα ή από αλλοδαπή επιχείρηση που έχει μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα.Απόκτηση περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα από φορολογικό κάτοικο εξωτερικού
Στο σημείο αυτό διευκρινίζουμε ότι, όπως έχει κριθεί από τη νομολογία, σε περίπτωση απόκτησης περιουσιακών στοιχείων στην Ελλάδα από φορολογικό κάτοικο εξωτερικού, δεν καθιερώνεται από τον νόμο τεκμήριο, ότι τα χρηματικά ποσά που διατίθενται στην Ελλάδα για την κτήση περιουσιακών στοιχείων προέκυψαν από πηγή που βρίσκεται στην Ελλάδα. Τα τεκμήρια απόκτησης εφαρμόζονται και προκειμένου περί κατοίκων εξωτερικού μόνο εφόσον αυτοί αποκτούν εισοδήματα στην Ελλάδα (βλ. ν. 4172/2013).
Τέλη χαρτοσήμου σε δάνειο από/προς φορολογικό κάτοικο εξωτερικού
Όσον αφορά τη σύμβαση δανείου που καταρτίζει φορολογικός κάτοικος εξωτερικού στην αλλοδαπή, με ιδιωτικό έγγραφο, όχι ενώπιον Ελληνικής Προξενικής Αρχής, η σύβαση αυτή δεν υπόκειται σε τέλος χαρτοσήμου στην Ελλάδα, εκτός εάν η εν λόγω δανειακή σύμβαση έχει υποχρεώσεις εκτελεστέες στην Ελλάδα. Υποχρέωση δε εκτελεστέα στην Ελλάδα υπάρχει όταν η καταβολή των χρημάτων (δηλαδή του προϊόντος του δανείου) στον οφειλέτη, εκ μέρους του δανειστή, έγινε στην Ελλάδα. Εφόσον το προϊόν του δανείου δεν μεταφέρθηκε στην Ελλάδα, αλλά η καταβολή του έγινε στην αλλοδαπή, δεν καταλογίζονται τέλη χαρτοσήμου (βλ. και ΔΕΔ Α 743/2019). Έχει κριθεί δε ότι παράδοση του δανείσματος από τον δανειστή στον οφειλέτη στην Ελλάδα υφίσταται όταν το ποσό του δανείου κατατίθεται από τον αλλοδαπό δανειστή σε αλλοδαπή τράπεζα στην αλλοδαπή με σκοπό την αποστολή του σχετικού ποσού στην Ελλάδα με τραπεζικό έμβασμα. (βλ. ΣτΕ 124/2014).
Εισαγωγή συναλλάγματος/Επαναπατρισμός κεφαλαίων από κάτοικο εξωτερικού
Εάν ένας φορολογικός κάτοικος εξωτερικού επιστρέψει στην Ελλάδα και αποκτήσει ξανά την ιδιότητα του φορολογικού κατοίκου Ελλάδας, έχει τη δυνατότητα υπό ορισμένες προϋποθέσεις στα πλαίσια της μετοικεσίας να μεταφέρει και τα κεφάλαια που τηρεί στο εξωτερικό, χωρίς να λογοδοτήσει ενώπιον των φορολογικών αρχών σχετικά με την προέλευση των κεφαλαίων και χωρίς να υπόκεινται τα κεφάλαια αυτά σε φορολόγηση. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 34 του ν. 4172/2013, δεν απαιτείται η δικαιολόγηση της απόκτησης του συναλλάγματος που εισάγεται στην Ελλάδα για τους φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού που είχαν διαμείνει 3 τουλάχιστον χρόνια στην αλλοδαπή και η εισαγωγή του συναλλάγματος γίνεται μέσα σε 2 χρόνια από τη μετοικεσία τους ή που είχαν διαμείνει 5 τουλάχιστον συνεχή χρόνια στην αλλοδαπή και το επικαλούμενο ποσό συναλλάγματος προέρχεται από καταθέσεις στο όνομά τους ή στο όνομα του άλλου συζύγου σε τραπεζικό λογαριασμό ανοιγμένο σε χώρα της Ε.Ε./ΕΟΧ ή σε υποκατάστημα ελληνικής τράπεζας στο εξωτερικό κατά το χρόνο που διέμεναν στην αλλοδαπή ή από καταθέσεις τους – μέσα σε 1 χρόνο από τη μετοικεσία τους στην Ελλάδα χωρίς το συνάλλαγμα αυτό να έχει επανεξαχθεί στην αλλοδαπή.
Σε κάθε περίπτωση, Έλληνας φορολογικός κάτοικος εξωτερικού που έχει τις ανωτέρω προϋποθέσεις διαμονής στο εξωτερικό μπορεί να μεταφέρει τα φορολογηθέντα εισοδήματα από το εξωτερικό στην Ελλάδα και να τα δηλώσει ως εισαγωγή συναλλάγματος χωρίς να φορολογηθεί. Μάλιστα, όπως έχουμε επισημάνει και σε προηγούμενη αρθρογραφία μας σχετικά με τους κοινούς τραπεζικούς λογαριασμούς, τα χρήματα αυτά μπορούν να κατατεθούν ακόμη και σε κοινό λογαριασμό (με συνδικαιούχους π.χ. γονείς, τέκνα ή σύζυγο), χωρίς να προκύψει κάποια φορολογική υποχρέωση, καθώς από μόνη της η κατάθεση ποσών σε κοινό τραπεζικό λογαριασμό δεν αποτελεί φορολογητέα πράξη.
Ασφάλιση φορολογικών κατοίκων εξωτερικού για συμμετοχή σε εταιρείες ή στη διοίκηση εταιρειών
Σύμφωνα με την υπ’ αριθ. Δ.15/Δ’/619/15/13-04-2018 Υπουργική απόφαση σχετικά με τις ασφαλιστικές εισφορές μελών εταιρειών ή/και διαχειριστών σύμφωνα με τον ασφαλιστικό νόμο 4387/2016, οι εταίροι σε εταιρείες μορφής ΟΕ, ΕΕ και ΕΠΕ υπάγονται υποχρεωτικά στην ασφάλιση του πρώην ΟΑΕΕ και καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 39 του Ν.4387/2016. Επιπλέον, από τις διατάξεις του άρθρου 116παρ. 9 του ν. 4072/2012 στην υποχρεωτική ασφάλιση του πρώην ΟΑΕΕ υπάγονται υποχρεωτικά οι διαχειριστές των ΙΚΕ που ορίστηκαν με το καταστατικό ή με απόφαση των εταίρων, καθώς και ο εταίρος μονοπρόσωπης ΙΚΕ.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Κανονισμό (Ε.Κ.) 883/2004 και τον Εφαρμοστικό Κανονισμό (Ε.Κ.) 987/2009 υπό προϋποθέσεις μπορεί να δοθεί απαλλαγή ασφάλισης σε φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού.
Αναδρομική αλλαγή φορολογικής κατοικίας
Κλείνοντας το άρθρο αυτό, θα θέλαμε να κάνουμε ιδιαίτερη αναφορά στο ζήτημα της αναδρομικής αλλαγής φορολογικής κατοικίας, καθώς απασχολεί μεγάλο αριθμό φορολογούμενων και είναι μία δυνατότητα που λίγοι έχουν υπόψιν τους.
Στην περίπτωση που ο φορολογούμενος έχει εγκατασταθεί εκτός Ελλάδος ήδη προ ετών αλλά αμέλησε να προβεί στην αλλαγή της φορολογικής του κατοικίας, είναι σκόπιμο να προβεί – εφόσον πληροί τις σχετικές προϋποθέσεις – σε αναδρομική αλλαγή της φορολογικής του κατοικίας, προκειμένου να μη βρεθεί υπόλογος έναντι των φορολογικών αρχών για τα εισοδήματα που απέκτησε στην αλλοδαπή κατά τη διάρκεια των ετών αυτών και τυχόν παρέλειψε να τα συμπεριλάβει στη φορολογική δήλωση που υπέβαλε ενώπιον της ελληνικής φορολογικής αρχής ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδας. Παράδειγμα: Έλληνας φορολογούμενος έφυγε το 2016 από την Ελλάδα και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα προκειμένου να εργασθεί. Ενώ είχε εξαρχής όλες τις προϋποθέσεις για τη μεταφορά της φορολογικής του κατοικίας το αμέλησε και στις φορολογικές δηλώσεις που υπέβαλε στην Ελλάδα δήλωνε μόνο κάποιο εισόδημα από ακίνητο. Ο φορολογούμενος αυτός έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει αναδρομικά από το 2016 τη φορολογική του κατοικία, προσκομίζοντας τα σχετικά δικαιολογητικά.
Κατόπιν των ανωτέρω, επισημαίνουμε ότι η μεταφορά της φορολογικής κατοικίας ενός προσώπου συνδέεται άρρηκτα με τη φορολογική αντιμετώπιση πολλών ζητημάτων, ορισμένα από τα οποία ενδεικτικώς θίξαμε στο παρόν άρθρο. Δυστυχώς, δεδομένου ότι η φορολογική μεταχείριση των θεμάτων που συνδέονται με τους φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού εξαρτάται από την κατά περίπτωση Σ.Α.Δ.Φ., η αντιμετώπιση δεν μπορεί να είναι ενιαία και η κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξετάζεται μεμονωμένα, προκειμένου να διασφαλίζεται η ορθότητα του φορολογικού χειρισμού που ακολουθείται.