Γιώργος Ψαράκης, ΜΔΕ, LL.M., PgCert
Για μια πληθώρα ειδών φόρων αλλά και ασφαλιστικών εισφορών ο CEO μιας Α.Ε. θεωρείται υπόλογος και ευθύνεται με την προσωπική του περιουσία.
Αυτό, ωστόσο, ενδέχεται να αποθαρρύνει στελέχη από να αναλάβουν τη διοίκηση μιας επιχείρησης που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες. Για τον λόγο αυτό ο νομοθέτης ψήφισε το 2020 μια διάταξη η οποία για πρώτη φορά εισήγαγε την απαλλαγή των εκπροσώπων από τα χρέη των πτωχών εταιρειών έναντι σε Δημόσιο και ΦΚΑ: το άρθρο 195 του Νέου Πτωχευτικού Κώδικα (ν. 4738/2020).
Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του νόμου, στην απόφαση αυτή οδήγησε μεταξύ άλλων και η διαπίστωση ότι η προσωπική ευθύνη των εκπροσώπων νομικών προσώπων σε περίπτωση πτώχευσης των τελευταίων λειτουργεί ανασχετικά για την επιχειρηματικότητα, ενώ αποτρέπει και ικανούς διαχειριστές από την ανάληψη της διαχείρισης επιχειρήσεων που βρίσκονται σε δυσχερή οικονομική κατάσταση.
Βάσει της εν λόγω διάταξης, απαλλάσσεται (με την πάροδο 36 μηνών από την υποβολή της αίτησης πτώχευσης ή 24 μηνών από την κήρυξη της πτώχευσης) ο εκάστοτε εκπρόσωπος από κάθε αλληλέγγυα ευθύνη του για οφειλές έναντι Δημοσίου και ΕΦΚΑ της Α.Ε. που προέκυψαν 3-5 χρόνια πριν την πτώχευση (η διάρκεια εξαρτάται από το χρόνο που έπαυσε η εταιρεία τις πληρωμές της). Την απαλλαγή χάνει ο εκπρόσωπος εφόσον μέσα στο χρονικό διάστημα των 24/36 μηνών υποβληθεί επιτυχώς προσφυγή οποιουδήποτε έχει έννομο συμφέρον κατά της απαλλαγής του. Σχετικά με την εν λόγω διάταξη παρατηρούμε τα εξής:
1- Ο CEO έχει κάθε λόγο να μην ρισκάρει την καθυστέρηση υποβολής της αίτησης πτώχευσης. Τούτο διότι αν καθυστερήσει δυσανάλογα, τα χρέη πιθανόν να ανάγονται σε χρήσεις πέραν της 5ετίας, όπου δεν μπορεί να επεκταθεί η απαλλαγή.
2- Οι φόροι για τους οποίους ευθύνεται αλληλεγγύως ο CEO και για τους οποίους βάσει του άρθρου 195 μπορεί να απαλλαγεί είναι κυρίως οι εξής: φόρος εισοδήματος, παρακρατούμενοι φόροι (π.χ. ΦΜΥ), επιρριπτόμενοι φόροι, ΦΠΑ και ΕΝΦΙΑ.
3- Εξίσου σημαντικό είναι όμως και το εξής:τα ευεργετικά αποτελέσματα της απαλλαγής εκτείνονται και στο ποινικό σκέλος της υπόθεσης. Σύμφωνα με σχετική Υπουργική Απόφαση (44510 ΕΞ 2021), οι οφειλές στις οποίες εκτείνεται η απαλλαγή δεν λαμβάνονται υπόψη για την άσκηση ποινικής δίωξης σε βάρος του εκπροσώπου για το αδίκημα της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο.
4- Μόνη περίπτωση να μην απαλλαγεί ο νόμιμος εκπρόσωπος είναι να ασκηθεί προσφυγή από την ΑΑΔΕ ή τον e-ΕΦΚΑ και αυτή να γίνει δεκτή. Το δικαστήριο θα εξετάσει κυρίως την καλοπιστία του νόμιμου εκπροσώπου. Για να είναι καλόπιστος ο CEO θα πρέπει
α) να έχει επιδείξει καλή πίστη, τόσο κατά την κήρυξη της πτώχευσης, όσο και κατά τη διάρκεια της,
β) να ήταν και είναι συνεργάσιμος με τα όργανα της πτώχευσης,
γ) να μην βαρύνεται με πράξεις ή παραλείψεις πρόκλησης ή παρέλκυσης της πτώχευσης και
δ) η πτώχευση να μην οφείλεται σε δόλιες ενέργειες του.
5- Το ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι η εν λόγω διάταξη έχει εφαρμογή και σε παλιές πτωχεύσεις.Συγκεκριμένα για τις πτωχεύσεις που κηρύχθηκαν πριν την 1η/7/2021 η απαλλαγή των εκπροσώπων των πτωχευμένων εταιρειών επέρχεται την 1η/1/2022 εκτός αν ασκηθεί προσφυγή από Δημόσιο/ΕΦΚΑ μέχρι τις 31/12/2021. Π.χ. πρόσφατα το ΚΕΒΕΙΣ Αττικής εξέδωσε βεβαίωση χρεών, από την οποία προκύπτει η απαλλαγή του εκπροσώπου πτωχής Α.Ε. από οφειλές συνολικού ύψους 992.880,91 ευρώ από συνυπευθυνότητα, λαμβάνοντας υπόψη ότι διετέλεσε εκπρόσωπος νομικού προσώπου που πτώχευσε το 2013 και οι οφειλές προς το Δημόσιο ανάγονται στις χρήσεις 2010-2012. Συγκεκριμένα η βεβαίωση ανέφερε τα εξής: «Ειδικότερα ο φορολογούμενος απαλλάσσεται για οφειλές που ανάγονται για το χρονικό διάστημα των 36 μηνών πριν την ύποπτη περίοδο και δη εν προκειμένω από 26/7/2009 έως 26/07/2012».
Τέλος, ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι και το εξής: πριν λίγους μήνες δημοσιεύτηκε η υπ’ αριθμ. 252/2025 απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την τελευταία κηρύχθηκε σε πτώχευση ανώνυμη εταιρεία παρέχουσα υπηρεσίες διάθεσης ανθρώπινου δυναμικού, για οφειλές σε Δημόσιο και ΕΦΚΑ υπερβαίνουσες το ποσό των 5.000.000€. Το δικαστήριο δέχθηκε ότι η παύση πληρωμών της αιτούσας εταιρείας οφειλόταν σε «εμπορικό ατύχημα» και σε μη επιτυχείς επιχειρηματικές επιλογές. Κατά τις παραδοχές της αποφάσεως η αιτούσα κατέβαλε προσπάθεια για να αποτρέψει την παύση πληρωμών, όπως ήταν η υποβολή αίτησης στον εξωδικαστικό μηχανισμό ρύθμισης οφειλών, ωστόσο λόγω της υποχρέωσης διατήρησης σχεδόν 250 εργαζόμενων προς διατήρηση της ανταγωνιστικότητας της, ήταν αδύνατο να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της (ιδίως ΕΦΚΑ και οφειλές προς το Δημόσιο).Σύμφωνα, λοιπόν, με το επίμαχο άρθρο 195,ο νόμιμος εκπρόσωπος της αιτούσας την πτώχευση εταιρείας, που είναι και αλληλέγγυα υπεύθυνος για τις οφειλές σε Δημόσιο και ΕΦΚΑ, θα απαλλαγεί από τις τελευταίες όταν παρέλθουν, εν προκειμένω, 24 μήνες από την κήρυξη της πτώχευσης και στην περίπτωση που δεν ασκηθεί επιτυχώς κάποια προσφυγή κατά της απαλλαγής στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα από το Δημόσιο ή τον ΕΦΚΑ.